LOKALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE VREDESOPBOUW (I.10) WEB200I.10

LOKALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE VREDESOPBOUW:
16 AANDACHTSPUNTEN*

1) Betrek zoveel mogelijk mensen en sectoren bij het vredesproces
Hoe vanzelfsprekend ook, toch wordt vaak over het hoofd gezien dat het erg belangrijk is om zoveel mogelijk mensen en sectoren bij het proces van vredesopbouw te betrekken.

2) Versterk de lokale kwaliteiten voor vredeswerk
Om ervoor te zorgen dat inspanningen om gewelddadige conflicten te voorkomen, op te lossen of te transformeren voor de lange termijn effectief zijn, is het van belang dat zij gedragen worden door de aktieve deelname van locale burgerorganisaties die zich inzetten voor het proces van vredesopbouw. Versterking van de lokale kwaliteiten voor vredeswerk ('local capacities for peace') kan diverse vormen aannemen waaronder: educatie en training; vrijwillige maatschappelijke inzet aanmoedigen; het werk van de locale vredeswerkers in de media naar voren halen. Ruimte geven aan fundamentele mensenrechten als vrijheid van spreken, een vrije pers en de vrijheid zich te organiseren zijn noodzakelijke voorwaarden om de verschillende burgerorganisaties bij het vredesproces te kunnen betrekken.

3) Benadruk dat vredesopbouw en verzoening een proces is
Vrede is geen abstract doel maar een proces. Het moet over een lange periode opgebouwd worden. Vredesopbouw dient een organisch proces te zijn, dat zich op elk niveau van de samenleving ontwikkelt. Vrede kan niet gebouwd worden op basis van geheime en vertrouwelijke bijeenkomsten van de leiders van partijen die met elkaar in conflict zijn. Het is gebleken dat het idee van 'historische overeenkomsten als springplank naar vrede' in teveel situaties onjuist was. Er dienen strategische lange termijn relaties gebouwd te worden, die verder reiken dan de scheidslijnen van het conflict in een samenleving.

4) Verander en transformeer het conflictpatroon: creëer hoop
Kenmerkend in veel verhalen met betrekking tot succesvolle vredesopbouw is dat men er in slaagde de gedachte te doorbreken dat oorlog onvermijdelijk was. Succesvolle initiatieven scheppen hoop en stimuleren mensen om zich te bevrijden van oorlog. Het inspireren van anderen is een zeer belangrijk neveneffect van deze initiatieven.

5) Breng een dialoog tot stand
Stimuleer een gevoel van onderlinge afhankelijkheid; benadruk de gemeenschappelijke identiteit; help mensen om de positie van de andere partij te begrijpen. Particuliere vredesopbouw dient zich te richten op het 'menselijk maken van de vijand'. De meest doeltreffende dialoog ontstaat veelal als elke partij krachtig haar standpunten bepleit en vervolgens naar de ander luistert. Beseft moet worden dat mensen met elkaar kunnen communiceren, maar dat ze soms nog niet klaar zijn voor een dialoog. Er is veel creativiteit nodig om de partijen voor een eerste gespreksronde bijeen te brengen.

6) Bevorder educatie en versterk professionalisme
Educatieve programma's dienen het universele bewustzijn te bevorderen dat het nastreven van vreedzaam samenleven, tolerantie en verzoening van belang is. Degenen die bij het vredesproces betrokken zijn dienen gedegen voorbereid en getraind te worden. Door professionalisering kan de effectiviteit van het vredesopbouwwerk sterk toenemen.

7) Wissel ervaringen uit
Bevorder de internationale uitwisseling van vredeswerkers uit conflictgebieden. Van elkaars ervaringen leren kan leiden tot geheel nieuwe benaderingen.

8) Betrek locale autoriteiten erbij
De gedecentraliseerde aanpak van basis- en gemeenschaps-organisaties heeft geresulteerd in een groot aantal successen.

9) Versterk samenwerking tussen burgerorganisaties
De doeltreffendheid van burgerinitiatieven wordt vaak gehinderd door gebrek aan cošrdinatie tussen groepen die op hetzelfde gebied werkzaam zijn. Hierdoor worden schaarse bronnen verspild, omdat dezelfde taken naast elkaar uitgevoerd worden en men er niet in slaagt om tot een elkaar aanvullende samenwerking te komen. Er is grote behoefte om tot burgernetwerken en/of platforms te komen die coalitie-vorming en electorale opbouw kunnen bevorderen.

10) Institutionele opbouw
Om het proces van vredesopbouw en verzoening te ondersteunen is het van belang om op elke niveau van de samenleving, alsmede op internationaal niveau, tot institutionele opbouw te komen.

11) Maak 'effect-beoordeling met betrekking tot conflicten' ('conflict impact assessment') tot een vereiste
Om het nut van ontwikkelingshulp zo optimaal mogelijk te maken dient aan distributie-organen (gouvernementele, inter-gouvernementele en particuliere) gevraagd te worden om te beoordelen, en te rapporteren, in hoeverre de gegeven hulp van invloed is. Dit met betrekking tot de vraag of de ontwikkelingshulp het risico van het uitbreken van gewelddadige conflicten verhoogt of verkleint.

12) De rol van het bedrijfsleven
De mogelijke rol van het bedrijfsleven bij vredesopbouw wordt nog niet algemeen erkend. Maar evenzeer als het zakenleven spanningen kan verhevigen en conflicten kan aanwakkeren, kan het ook bijdragen aan het bouwen aan vrede en veiligheid.

13) De rol van donoren
De rol van donor-organisaties kan verder gaan dan alleen het geven van financi‘le ondersteuning voor projecten. Donoren kunnen een extra impuls aan het proces van vredesopbouw geven door het stimuleren van conferenties, het aanreiken van te bespreken onderwerpen en het ontwikkelen van adresboeken.

14) Geef prioriteit aan 'Vroegtijdige Waarschuwing' en 'Vroegtijdige Reactie'
Dat voorkomen beter is dan genezen, is een waarheid die in de praktijk beter beseft dient te worden. Burgerorganisaties, regeringen en intergouvernementele organen zouden veel meer aandacht en ondersteuning aan preventie dienen te geven, in plaats van te reageren op gewelddadige conflicten. Dit houdt vooral in dat men de politieke wil ontwikkelt die nodig is om vroegtijdig te reageren op mogelijke huidige, en toekomstige, conflict-situaties.

15) Bevorder een geïntegreerde aanpak van vredesopbouw en verzoening, door het combineren van diverse benaderingen
De opbouw van een duurzame vrede in het noordelijk deel van Mali was niet het gevolg van één enkele aktie. Het was het gevolg van een geheel aan inspanningen om vertrouwen te herwinnen; het aanpakken van gerechtvaardigde grieven; het belonen van de leden van strijdende partijen om de strijd op te geven; door het inbouwen van impulsen in het vredesproces er voor zorgen dat de betrokkenheid van de mensen aan beide kanten voortgezet werd.
Een geïntegreerd raamwerk voor vredesopbouw dient in te houden:
- een samenhangende en uitgebreide aanpak door alle betrokkenen;
- partnerschap en onderlinge cošrdinatie met betrekking tot de diverse leden van de internationale gemeenschap en de nationale overheid;
- een breedgedragen concensus met betrekking tot een strategie en een samenhangend geheel aan interventies;
- een zorgvuldig evenwicht met betrekking tot macro-economische en politieke doeleinden, en
- de noodzakelijke financi‘le middelen.

16) Benadruk veelsporen-diplomatie
Vredesprocessen dienen zowel officiële als particuliere benaderingen te combineren. Diplomatie op regeringsniveau is meestal het doeltreffendst als het gaat om offici‘le processen en kanalen. Onderling contact en het uitwisselen van informatie en ervaringen, tussen beide benaderingen, dient regelmatig en structureel plaats te vinden.

*Deze lijst van 16 punten is samengesteld op basis van het boek 'People Building Peace; 35 inspiring stories from around the world', alsmede op de uitgangspunten en richtlijnen van het 'Institute for Multi-Track Diplomacy', de 'Agenda for Peace and Justice for the 21ste century' van het Hague Appeal for Peace, en het 'Strategic Plan' dat ontwikkeld is door het 'Coexistence Initiative of State' van het World Forum. (Bron: 'Searching for Peace in Africa; an overview of conflict prevention and management activities', blz.32-33, 1999. Uitgever: European Platform for Conflict Prevention and Transformation, Postbus 14069, 3508 SC Utrecht.)

Gepubliceerd in:
Kwartaalblad Geweldloos Actief, Postbus 137, 8000 AC Zwolle.

(WEB200I.10)