Een toenemend aantal organisaties en instellingen ondersteunt dit voorstel, maar ook uw reactie en/of steun is van harte welkom via: info@geweldloosactief.nl (onder vermelding van naam en adres). Als u onderstaand stuk wilt bespreken in uw organisatie, doorsturen aan anderen, opnemen op uw website of afdrukken in uw blad, dan juichen we dat zeer toe.
-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-
Brede maatschappelijke ondersteuning nodig voor:
INVOERING
ONDERWIJSVAK 'OMGANGSKUNDE'
* tegen minachting, agressie
en zinloos geweld
* voor sociale waarden en vaardigheden,
milieu-educatie en wereldoriëntatie
De moord op René Steegmans in Venlo (oktober 2002) was opnieuw aanleiding tot een publiekelijk debat over zinloos geweld, hoe dit te voorkomen of wat omstanders kunnen doen. Hoe vaak zal dit debat nog gevoerd moeten worden, gegeven het feit dat jaarlijks in Nederland ruim 20.000 aangiftes van dergelijke situaties gedaan worden. Dit nog los van de toenemende agressie waar sociale en openbare instellingen, gezondheidszorg, scholen, sportclubs, winkeliers, horeca, openbaar vervoer en weggebruikers mee te kampen hebben. Of van de ruim 80.000 kinderen die thuis ernstig mishandeld worden, volgens de Utrechtse jeugdarts Rensen 'het topje van de ijsberg'.
COMMISSIE OMGANGSKUNDE
Daarom doen wij de aanbeveling om een Commissie Omgangskunde (CO) in te stellen.
Deze Commissie zal de volgende onderwerpen dienen te onderzoeken:
- de maatschappelijke relevantie van een dergelijk onderwijsvak, mede gelet
op ervaringen in andere landen;
- de inhoud van een vak als omgangskunde;
- de vaste plek ervan (1 of 2 lesuren per week) in het lesprogramma van basis-
en voortgezet onderwijs;
- de aansluiting op datgene wat nu al noodgedwongen op àlle scholen
in Nederland gedaan wordt met betrekking tot sociale vaardigheden, pesten,
veiligheid, vandalisme, conflicthantering, bemiddeling;
- de relatie tot hetgeen aan algemene sociale vorming op scholen gedaan wordt;
- de bijscholing van leerkrachten van basisscholen en van docenten voortgezet
onderwijs (b.v. als vervanging van het vak maatschappijleer);
- het lesmateriaal dat daarvoor ontwikkeld dient te worden en met welke eindtermen;
- de vraag of het ook een examenvak dient te worden;
- het belang van de wisselwerking met de ouders op dit gebied, en hoe dit
gestalte kan krijgen.
OMGANGSKUNDE
Aan de politieke partijen is gevraagd (november 2002) om de invoering van
het vak omgangskunde te ondersteunen, maar zij wachten op maatschappelijke
ondersteuning hiervoor. Kennelijk is de politiek nog niet zo ver gehoor te
geven aan een van de belangrijkste conclusies van het Nationaal Jeugddebat
(april 2000) waarin wordt gepleit voor 'de invoering van het vak omgangskunde,
waarin specifiek ingegaan wordt op geweld en hoe daar mee om te gaan'. Hoe
met geweld dient te worden omgegaan is echter maar een aspect van 'omgangskunde',
dat een veel breder terrein beslaat. Daarbij gaat het ondermeer over:
- Hoe ga je met jezelf om (je gedrag en bezigheden; je waarden en normen;
je keuzes en verantwoordelijkheid met betrekking tot voeding en gezondheid,
roken, drank en drugs, sexuele omgang; je eigen grenzen bewaken; je sociale
inzet voor onze samenleving).
- Hoe ga je om met anderen (bij je thuis, op school, op straat en in
het verkeer, op je werk, in openbare instellingen, bij sport en ontspanning).
- Hoe ga je om met problemen en conflicten, vooral als je met vervelende
situaties of reacties geconfronteerd wordt. Hoe komen we op een goede manier
voor onszelf, anderen, onze samenleving en het milieu op.
- Hoe maak je wat van je leven en hoe ondersteunen we elkaar hierbij.
- Het leren van sociale vaardigheden als: je eigen mening kunnen verwoorden;
uiten van gevoelens; luisteren; goede waarneming; non-verbaal gedrag; de juiste
vraag kunnen stellen; concretiseren; samenvatten; op elkaar reageren; assertiviteit;
conflicthantering; leren bemiddelen; constructief omgaan met boosheid en woede;
je niet laten meetrekken in vandalisme en criminaliteit, agressie en geweld.
- Maar ook verkeersles; ehbo; omgaan met geld; maatschappijleer; wereldoriëntatie;
eerbied voor het leven; milieu-educatie; het krijgen en opvoeden van kinderen;
omgaan met calamiteiten als ongelukken of brand, als ook met ziekte en overlijden.
VOOR ELKE LEEFTIJD
Iedere seconde van ons leven staat in het teken van het omgaan met onszelf,
anderen en onze omgeving. Maar de inzichten en vaardigheden daartoe moeten
wel geleerd worden. In de opvoeding thuis gebeurt dit ten dele, vaak onvoldoende
en gebrekkig, soms desastreus. Als menselijke samenleving dienen we daarom
onze gezamenlijke verantwoordelijkheid hiervoor te nemen. Via oudercursussen
en consultatie-bureau's kunnen ouders met omgangskunde in aanraking gebracht
worden in relatie tot hun baby of peuter. Op de peuterspeelzaal kan kinderen
geleerd worden hoe je met elkaar en met elkaars speelgoed omgaat. Slaan, schoppen,
spugen, knijpen, bijten etc. wordt besproken op een manier die een jong kind
kan begrijpen. Heldere grenzen: zo doen we dat niet, je kunt het ook vragen
en we kunnen er samen iets over afspreken. Met dit stukje sociale vorming
gaan de kinderen naar de basisschool, waar ze tenminste een uur per week 'omgangskunde'
hebben. Aanvankelijk speels: voor je plantje in de klas zorgen; voor je eigen
spulletjes en die van elkaar; de eerste gesprekjes in de kring en hoe je naar
elkaar luistert en elkaar laat uitpraten; over conflictjes die er misschien
zijn; over de dingetjes waar ze mee zitten of iets meer over willen weten,
bijvoorbeeld uit het nieuws. Naarmate ze in hogere groepen komen worden inzicht
en vaardigheden uitgebreid, aansluitend bij hun leeftijd en leefwereld. Binnen
het leervak omgangskunde zijn dan projecten over conflicthantering; pesten;
gewelds- en criminaliteitspreventie; discriminatie; de rol van de media; verkeersles;
ehbo; brandpreventie; vrijwilligerswerk; besluitvorming; bemiddeling etc.
etc. Dit alles gaat door in het voortgezet onderwijs en onder andere in de
ROC's (Regionale Opleidingencentra), waarbij aspecten in het omgaan met elkaar
in de publieke ruimte, in je toekomstige werkkring en in je eventueel toekomstige
rol als ouder, gaandeweg meer de nadruk krijgen. Via informatie-avonden over
omgangskunde worden de ouders bijgepraat en erbij betrokken. Daarnaast worden
vanuit het lokale maatschappelijke werk relevante cursussen aangeboden.
MAATSCHAPPELIJKE
RELEVANTIE
Het onderwijsvak omgangskunde zal niet al onze problemen oplossen, maar kan
een wezenlijke bijdrage leveren aan een gezondere en veiligere samenleving.
De druk op de hulpverleningsinstanties, gezondheidszorg, leerkrachten, politie,
justitie en gevangeniswezen, en in relatie hiermee op de overheidsfinanciën,
zal in toenemende mate afnemen als mensen meer inzichten en vaardigheden aangereikt
krijgen om met hun eigen leven, en dat van elkaar, socialer en verantwoordelijker
om te gaan. In een steeds voller en drukker wordende multiculturele samenleving
wordt het persoonlijk vorm kunnen geven aan waarden en normen, en het om kunnen
gaan met stressvolle situaties, met de dag urgenter.
Het is daarom dat wij deze aanbeveling doen tot het instellen van een nationale onderzoekscommissie Omgangskunde en dat wij u vragen dit voorstel te ondersteunen.
Voor reacties
en/of ondersteuning:
Stichting voor Actieve Geweldloosheid (SVAG),
Postbus 137, 8000 AC Zwolle.
Email: info@geweldloosactief.nl
Internet: www.geweldloosactief.nl
Samenvatting:
INVOERING 'OMGANGSKUNDE'
ALS ONDERWIJSVAK
De maatschappelijke ongerustheid met betrekking tot de toename van onverschilligheid,
vandalisme, criminaliteit, agressie en geweld in onze samenleving is groot.
Te vaak wordt de nadruk gelegd op het bestrijden van de gevolgen, terwijl
een structurele aanpak geboden is. Nodig daartoe is het ontwikkelen van innerlijke
beschaving en sociale verantwoordelijkheid, alsmede van het leren van sociale
vaardigheden om met problemen en conflicten om te gaan. Via basis- en voortgezet
onderwijs is een groot deel van onze samenleving te bereiken, alsmede alle
opgroeiende kinderen en jongeren. De invoering van het onderwijsvak 'omgangskunde'
zal daarom in belangrijke mate bijdragen aan een verbetering van het leefklimaat
en de toename van veiligheid. In het vak omgangskunde komen thema's aan de
orde als: hoe ga je om met jezelf en met anderen; hoe met problemen en conflicten;
hoe als je met vervelende situaties of reacties geconfronteerd wordt; waar
liggen grenzen die we in een beschaafde samenleving als uitgangspunt nemen;
voor welke waarden en normen staan we; hoe komen we op een goede manier op
voor onszelf, anderen, onze samenleving, het milieu; hoe maak je wat van je
leven en hoe ondersteunen we elkaar hierbij? Het betreft hier inzichten en
vaardigheden die op school, en in wisselwerking met de ouders, geleerd dienen
te worden. Politieke partijen en overheid kunnen de stappen zetten die nodig
zijn om 'omgangskunde' in het lespakket van basis- en voortgezet onderwijs,
alsmede in onder andere ROC's, op te nemen. Dit dient voorbereid te worden
door een 'Commissie Omgangskunde' welke hierover een rapport samenstelt.
Voor reacties en/of ondersteuning:
Stichting voor Actieve Geweldloosheid (SVAG),
Postbus 137, 8000 AC Zwolle.
Email: info@geweldloosactief.nl
Internet: www.geweldloosactief.nl
Gepubliceerd in: Kwartaalblad Geweldloos Actief, Postbus 137, 8000 AC Zwolle.
(WEB200M.04)
