|
CONFLICTHANTERING:
LOKAAL, NATIONAAL, INTERNATIONAAL (I.02)
LOKALE,
NATIONALE EN INTERNATIONALE CONFLICTHANTERING: HET ONTWIKKELEN VAN EEN INSTRUMENTARIUM
DAT TOEKOMST BIEDT*
Door: Wim Robben
De
waanzin om eerst miljarden te stoppen in de vernietiging van een land, om
er vervolgens weer miljarden in te stoppen voor de opbouw er van (zoals we
voorjaar 1999 met betrekking tot Servië / Kosova zagen gebeuren) wordt
gaandeweg meer onderkend. Als de oppositiebeweging in Servië en de mensenrechtenbeweging
van Rugova in Kosova de ondersteuning had gekregen waar zij jarenlang tevergeefs
om gesmeekt hebben, dan was deze oorlog helemaal niet nodig geweest en was
de bevolking onvoorstelbaar leed gespaard gebleven. Oorlogen zijn ongetwijfeld
in het belang van een deel van de machtselite (waaronder industriëlen,
politici, religieuze en ideologische leiders, militairen, wetenschappers),
en in het geheel niet van de bevolking (zoals op dit moment ook weer te zien
is aan het lijden van het Tsjetsjeense volk). De ideologie dat geweld nu eenmaal
onontkoombaar en noodzakelijk is om 'erger' te voorkomen, dat we 'met onze
rug tegen de muur staan' en dat we het 'ook liever anders zouden willen',
is nog altijd wijdverbreid. Maar wie nuchter naar de geldstromen kijkt ziet
dat voor geweldsmiddelen, legers en oorlogen, op wereldschaal jaarlijks moeiteloos
duizenden miljarden beschikbaar zijn, terwijl voor humanitaire hulp en ontwikkeling,
conflictpreventie en het ontwikkelen van geweldloze conflicthanterings-instrumenten
de financiële kraan nog altijd op druppelen gezet wordt. Dit in alle
oprechtheid doorzien is een eerste stap. Hier verandering in brengen vraagt
om meer: een ander denken, en vooral om een andere instelling.
Waarin
investeren we
Stel je hebt een groot moerasachtig gebied, dat levensgevaarlijk is om je
in te begeven en waarin nauwelijks mensen kunnen leven. Je besluit om op een
intelligente wijze, met grote inzet en ruime financiële middelen dit
gebied in cultuur te brengen. Van veel mensen zal deze aanpak instemming krijgen.
Maar er zullen aanvankelijk ook stemmen klinken die stellen dat dit nooit
zal lukken, omdat dit gebied altijd al moerasachtig geweest is en het zonde
is om daar geld en energie in te stoppen. Voorbeelden dat het wel mogelijk
is zijn er echter in overvloed. Op het gebied van de conflicthantering lijken
we echter nog steeds in het moeras te zitten. Met een hoeveelheid intelligentie,
inzet en financiële middelen zouden we onze mogelijkheden om met conflicten
(tussen mensen, groepen en volken) om te gaan 'in cultuur' kunnen brengen.
Nog te hard klinken de stemmen dat dit toch nooit zal lukken en zo blijven
we honderden miljarden aan financiële middelen in een 'cultuur van geweldsmiddelen'
pompen. We blijven zo het geweld aanjagen en tonen ons, zonder enige scrupules,
machteloos ten opzichte van hetgeen we aanmoedigen, rechtvaardigen en ondersteunen.
Het geweld, of dit nu op het slagveld plaatsvindt of in televisiefilms, vreet
ons uiteindelijk allemaal aan. Tenzij we ons van dit geweldsgeloof gaan losmaken.
Het niet meer goedpraten; ons oprecht schamen voor het feit dat we nog nauwelijks
investeren in het tot ontwikkeling brengen van krachtige geweldloze manieren
om tot conflicthantering en tot levensvervulling te komen.
Gewelds-ideologie
Als ik geen vertrouwen had in het menselijk potentieel, dan zou ik dit allemaal
niet hoeven te schrijven. Maar er zijn, zoals dit themanummer laat zien, voorbeelden
te over die de mogelijkheden, en het succes, laten zien van de geweldloze
aanpak van menselijke conflicten en problemen. En dat nog wel in een wereld
waarin de ideologie van de geweldsnoodzaak als een onwankelbaar lijkend dogma
door zovelen beleden wordt. Het is echter een bijna vanzelfsprekend feit dat
we het allemaal prettiger vinden als we op een vredelievende en vriendelijke
manier benaderd en behandeld worden, dan op een gewelddadige en agressieve
manier. Hetgeen ons echt wezenlijk 'goed doet' zit herkenbaar en ervaarbaar
in ons ingeboren, evenals de afkeer en de angst voor wat ons 'kwaad doet'.
Daarom zit er een ongelooflijk spanningsveld tussen hetgeen we anderen bereid
zijn aan te doen en waar we zelf doodsbang voor zijn als dit ons zelf overkomt.
Dat we in onze angst naar geweldsmiddelen grijpen, omdat we menen dat die
ons (direct of indirect) kunnen beschermen is wel te verklaren, maar dat dergelijke
geweldsmiddelen, en ons geloof en vertrouwen daarin, ons uiteindelijk allemaal
ten gronde zullen richten lijken we niet te willen zien. Voor de alcoholist
of de drugsverslaafde is de alcohol of drug zowel de beste vriend als de grootste
vijand. Voor geweld, waaraan we als mensheid meer en meer verslaafd lijken
te zijn, geldt dit niet minder. Alleen het doorbreken van de geweldspsychose,
die de mensheid in zijn wurgende greep heeft, kan ons toekomst geven.
Het
conflict aangaan
In diepste zin gaat dit nummer van Geweldloos Aktief daarover. Hoe keren we
de machtsgreep van het geweld? Hoe gaan we op een humane manier om met onze
problemen, meningsverschillen, belangen en conflicten op locaal, nationaal
en internationaal niveau? Niet via het denken in termen van geweld, maar in
termen van geweldloze conflicthantering. Ja letterlijk: het hanteren van conflicten;
het kundig en bekwaam omgaan met conflicten. Met 'er op slaan' en 'bommen
gooien' onttrek je je aan het eigenlijke conflict; probeer je de ander uit
te schakelen zodat je jou wil (jou belang) aan de tegenpartij kunt opleggen.
In de geweldloze benadering wordt het conflict aangegaan; wordt de ander 'ingeschakeld'
om hier op een volwassen manier met haar of zijn bijdrage aan de oplossing
ervan bij te dragen. Geen winnaar en verliezer; het conflict aangaan op een
manier waarop alle betrokken partijen er bij winnen. Dat brengt waarachtige
en meer duurzame 'vrede en veiligheid'.
Naar
een vredescultuur
Hoe mensen daar, in alle delen van de wereld, mee bezig zijn, en wat voor
sociale, politieke en diplomatieke instrumenten dan van belang zijn, wordt
in dit themanummer bekeken. Dat hierbij de plaatselijke, lokale bevolking,
haar vertegenwoordigers en haar organisaties, een zeer belangrijke rol spelen,
ligt in het wezen van de geweldloze benadering. Terwijl de oorlog de weerloze
bevolking slachtoffert, zal de op echte vrede gerichte benadering de bevolking
inschakelen en tot geweldloos weerbare mensen laten uitgroeien. Het is hoopvol
dat hiervoor toenemende aandacht is en er, stapje voor stapje, ook meer geld
voor vrijgemaakt wordt. Meer mensen, ook onder politici en militairen, gaan
beseffen dat we ons moeten bevrijden uit het moeras van de geweldscultuur.
Investeren in vaste, vruchtbare grond onder onze voeten. In een nieuwe mentaliteit
die het geweld niet meer wil; in nieuwe instrumenten voor humane conflicthantering;
op weg naar een cultuur van vrede en geweldloosheid.
*Openingsartikel
van Geweldloos Actief Themanummer: Lokale, nationale en internationale conflicthantering.
====================
Achterkant-tekst
van dit Themanummer:
"De
ideologie dat geweld nu eenmaal onontkoombaar en noodzakelijk is om 'erger'
te voorkomen, dat we 'met onze rug tegen de muur staan' en dat we het 'ook
liever anders zouden willen', is nog altijd wijdverbreid. Maar wie nuchter
naar de geldstromen kijkt ziet dat voor geweldsmiddelen, legers, oorlogen,
hulp voor vluchtelingen en herstelschade, op wereldschaal jaarlijks moeiteloos
duizenden miljarden beschikbaar zijn, terwijl voor humanitaire hulp en ontwikkeling,
conflictpreventie en het verder ontwikkelen van geweldloze conflicthanterings-instrumenten
de financi‘le kraan nog altijd op druppelen gezet wordt." (blz.3)
UNESCO-Verklaring
van Sevilla over Geweld Op basis van nauwgezet wetenschappelijk bewijsmateriaal,
weerlegt de Verklaring van Sevilla de mythe dat geweld inherent is aan de
menselijke natuur. Dezelfde soort die de oorlog heeft uitgevonden bezit ook
het vermogen om de vrede uit te vinden. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt
bij ieder van ons." (blz.46)
"Het
is de meest fundamentele misdaad om de kans op vrede te missen en daardoor
je bevolking te veroordelen tot de onbeschrijflijke ellende van oorlog. Wanhoop
niet. Laat je niet ontmoedigen. Geef het niet op." Kofi Annan (secr.generaal
van de Verenigde Naties) in zijn toespraak op de Haagse Vredesconferentie,
15 mei 1999. (blz.48)
"In
de weken na 9 oktober 1989 groeiden de demonstraties, in Leipzig en elders,
uit tot nog grotere manifestaties. De regering moet toen hebben beseft dat
haar positie kansloos was geworden. (.....) De partij en de dictatuur werden
in enkele weken ten val gebracht, 'en niet door kracht of geweld'. Het was
een ongelooflijke ervaring met de macht van de geweldloosheid." (blz.19)
Van
de 20ste naar de 21ste eeuw: DE BESTE DEFENSIE IS PREVENTIE Als de 20ste eeuw
ons iets leert dan is het wel dat het militaire apparaat geen geschikt instrument
is om geweld en oorlogen te voorkomen. De beste defensie is preventie. Te
zeer richten we ons op symptoombestrijding: het aanpakken of bestrijden van
de uitwassen. Preventie vraagt om een fundamentele / wezenlijke aanpak. Het
geweld dient aangepakt te worden. Hierin zit een dilemma, omdat veel mensen
hun heil zoeken bij een zekere mate aan geweld dat hen moet verdedigen tegen
het (eventuele) geweld van anderen. Geweld zou ons dus 'vrede en veiligheid'
moeten bieden, maar naar haar aard en wezen zal het dit nooit doen. Hoogstens
schijnbaar. Geweld bezit geen vreedzame en veilige potentie. Het is een kracht,
een energie, die gericht is op uitschakelen en onderdrukken, op schade toebrengen
aan de ander. Geweld (fysiek, psychisch, structureel) is de grootste moordenaar
ter wereld, en tegengeweld zal ons hiervan niet kunnen bevrijden. Het bevestigt
en versterkt zichzelf alleen. Hoe meer we los komen van geweld, des te meer
we de geweldloze kracht versterken, die naar haar aard en wezen wel 'vrede
en veiligheid' in zich heeft. Het is een kracht die mensen samen brengt en
onrecht corrigeert zonder de ander schade toe te brengen; een kracht die ieder
van ons voelbaar en herkenbaar in zich heeft en ons direct goed doet. Het
is veelzeggend dat mensen massaal op de vlucht gaan voor geweld, terwijl ze
massaal samenkomen voor geweldloze manifestaties. Wat kunnen we elkaar, op
de drempel van de 21ste eeuw en van het nieuwe millennium, beter wensen dan
het afbouwen van het geweld dat we als mensen en samenlevingen nog in ons
hebben, en het opbouwen van geweldloze kracht die ons duurzame vrede en veiligheid
brengt, en ingezet kan worden voor het directe welzijn van iedereen. Hetgeen
waarin je investeert ontwikkelt zich.
Wim Robben
====================
Inhoudsoverzicht
Themanummer:
pagina:
3 Ter inleiding bij dit GA-nummer
3 Lokale, nationale en internationale conflicthantering: het ontwikkelen
van een instrumentarium dat toekomst biedt; Wim Robben
5 Lokale, nationale en internationale vredesopbouw: 16 aandachtspunten
7 Zuidafrikaanse anti-apartheidsactivist werkt aan conflictbeheersing
in Burundi: 'Luisteren, Vertrouwen opbouwen, Dialoog bevorderen, Bemiddelen';
Rik Delhaas in gesprek met Jan van Eck
11 Terreindiplomatie: een ander denkkader voor conflicten; Luc Reychler
17 European Platform for Conflict Prevention and Transformation
18 Een wereld veilig voor conflict?; Evert Huisman
19 Van van de Berlijnse Muur
20 "Hoeveel Kosovo's zullen er nog moeten plaatsvinden.....?" Brief
aan Minister van Aartsen (april 1999)
21 Symptoombestrijding of fundamentele aanpak? Toelichting op de brief
aan de Minister van Buitenlandse Zaken over Kosovo. Evert Huisman
23 Het ontwikkelen van effectieve strategie‘n voor het voorkomen van
conflicten 24 Militaire interventie werkt vaak averechts; Hans Feddema
25 IFOR (International Fellowship of Reconciliation)
26 Burgervredesteams: een nieuw element van de ontwikkelingssamenwerking
28 De principes van International Alert
29 United Nations of Youth Foundation (UNOY)
30 Effectieve Crisispreventie: uitdagingen voor het Duitse buitenland-
en ontwikkelingsbeleid; Tabea Scharrer
32 De Twaalf principes van Veelsporen Diplomatie
34 Polemoloog Johan Niezing: sociale verdediging inpassen in OVSE
36 Hans Wiebenga: 'Voor mij is de plicht en de noodzaak om de oorlog
af te schaffen een sterke drijfveer.'
38 Anders denken en anders doen is een verplichting jegens komende generaties;
Hans Wiebenga
40 Overdracht Gandhi Vredesduif aan Hans Wiebenga; Evert Huisman
41 Praktijk van geweldloze conflicthantering
42 UNPO kiest voor geweldloze conflicthantering
44 UNESCO-Programma: "Naar een cultuur van vrede"
48 De Haagse Oproep tot Vrede; Antonie van As-Arioni
49 Agenda voor Vrede en Gerechtigheid voor de 21ste eeuw
50 A Culture of Nonviolence
51 Adressen van organisaties / inhoud
52 De beste defensie is preventie
Geweldloos Actief
thema-nummer: Lokale, nationale en internationale conflicthantering (52 blz.;
Ä 7,50; december 1999). Uitgave van: Stichting voor Actieve Geweldloosheid
(SVAG), Postbus 137, 8000 AC Zwolle. (Nog leverbaar.)
====================
Zie ook webpagina
'actuele informatie' (E.01): 'Cursus Conflicthanteren' (19 nov. - 14 dec.
2001).
====================
(WEB200I.02)
|
